Apakah Kanser Otak?
Kanser otak merujuk kepada pertumbuhan sel tidak normal di dalam otak yang boleh bersifat jinak (tidak berbahaya) atau malignan (berbahaya dan boleh merebak). Tumor ini boleh bermula di otak (tumor primer) atau merebak dari bahagian tubuh lain (tumor sekunder atau metastatik).
Secara global, kadar kejadian tumor otak primer yang malignan adalah sekitar 3.7 per 100,000 lelaki dan 2.6 per 100,000 wanita setiap tahun. Walaupun jarang berlaku, kanser otak merupakan antara penyebab utama kematian berkaitan kanser dalam kalangan kanak-kanak dan dewasa muda.
Bagaimana Ia Berlaku?
Kanser otak berlaku apabila sel-sel di otak mengalami mutasi genetik yang menyebabkan pertumbuhan dan pembahagian sel yang tidak terkawal. Mutasi ini boleh menyebabkan sel-sel tersebut tidak mati seperti biasa, lalu membentuk tumor.
Bayangkan otak sebagai sebuah bandar yang teratur. Apabila terdapat pembinaan tanpa kawalan (sel tumor), ia boleh mengganggu fungsi jalan raya (saraf) dan bangunan penting (struktur otak), menyebabkan kesesakan dan kerosakan.
Apakah Punca-Punca Kanser Otak?
- Pendedahan kepada Radiasi
Individu yang terdedah kepada radiasi ion, seperti semasa rawatan radioterapi atau pendedahan pekerjaan, mempunyai risiko yang lebih tinggi untuk menghidap tumor otak. - Faktor Genetik dan Keluarga
Sejarah keluarga dengan tumor otak atau sindrom genetik tertentu seperti neurofibromatosis boleh meningkatkan risiko seseorang. - Sistem Imun yang Lemah
Individu dengan sistem imun yang lemah, seperti pesakit HIV/AIDS atau penerima pemindahan organ, lebih cenderung menghidap limfoma sistem saraf pusat. - Pendedahan kepada Bahan Kimia Tertentu
Pendedahan kepada bahan kimia seperti vinil klorida dan produk petroleum mungkin meningkatkan risiko, walaupun bukti masih belum kukuh. - Obesiti
Berat badan berlebihan dikaitkan dengan peningkatan risiko meningioma, sejenis tumor otak yang biasanya jinak.
Faktor Risiko
Walaupun punca sebenar kanser otak sering tidak diketahui, beberapa faktor boleh meningkatkan risiko:
- Umur: Risiko meningkat seiring usia, terutama selepas 65 tahun.
- Jantina: Sesetengah jenis tumor lebih kerap berlaku pada lelaki, seperti glioblastoma, manakala meningioma lebih kerap pada wanita.
- Etnik: Kadar kejadian berbeza antara etnik; contohnya, orang kulit putih mempunyai risiko lebih tinggi untuk glioma.
- Sejarah Kanser: Kanser dari bahagian tubuh lain boleh merebak ke otak, menyebabkan tumor sekunder.
Simptom Kanser Otak
Simptom kanser otak bergantung kepada lokasi dan saiz tumor:
- Sakit Kepala: Sering berlaku, terutama pada waktu pagi atau ketika berbaring.
- Mual dan Muntah: Akibat tekanan intrakranial yang meningkat.
- Kejang: Boleh menjadi tanda pertama, terutama pada orang dewasa tanpa sejarah kejang.
- Masalah Penglihatan atau Pendengaran: Penglihatan kabur, penglihatan berganda, atau kehilangan pendengaran
- Perubahan Personaliti atau Kognitif: Kekeliruan, kehilangan ingatan, atau perubahan tingkah laku.
- Kelemahan atau Kebas: Terutama pada satu sisi badan.
Jika tumor berkembang, simptom boleh menjadi lebih teruk, termasuk kehilangan kesedaran atau koma.
Penyakit yang Mempunyai Simptom yang Sama
Beberapa keadaan lain boleh meniru simptom kanser otak:
- Strok: Kelemahan tiba-tiba, masalah pertuturan, atau kehilangan penglihatan.
- Epilepsi: Kejang berulang tanpa sebab yang jelas.
- Migrain: Sakit kepala yang teruk disertai dengan mual dan sensitiviti cahaya.
- Ensefalitis: Keradangan otak yang boleh menyebabkan kekeliruan, demam, dan kejang.
- Abses Otak: Jangkitan yang menyebabkan pembentukan nanah di otak, dengan simptom seperti sakit kepala dan demam.
Ujian untuk Pengesahan Penyakit
Diagnosis kanser otak melibatkan beberapa langkah:
- Pemeriksaan Neurologi: Menilai fungsi otak dan saraf.
- Imaging: MRI adalah kaedah pilihan untuk melihat struktur otak dengan jelas.
- Biopsi: Pengambilan sampel tisu otak untuk analisis histopatologi, yang merupakan piawaian emas dalam diagnosis.
Rawatan untuk Kanser Otak
Rawatan bergantung kepada jenis, lokasi, dan tahap tumor:
- Pembedahan: Mengeluarkan sebanyak mungkin tumor tanpa merosakkan tisu otak yang sihat.
- Radioterapi: Menggunakan sinaran untuk membunuh sel kanser yang tinggal selepas pembedahan.
- Kemoterapi: Ubat seperti temozolomide digunakan untuk membunuh sel kanser.
- Terapi Sasaran dan Imunoterapi: Pendekatan baru yang mensasarkan molekul spesifik atau merangsang sistem imun untuk melawan kanser.
Fisioterapi, terapi pertuturan, dan kaunseling juga penting untuk meningkatkan kualiti hidup pesakit.
Jenis-Jenis Kanser Otak
Terdapat lebih daripada 100 jenis tumor otak, termasuk:
- Glioblastoma Multiforme (GBM): Tumor otak yang paling agresif dan biasa pada orang dewasa.
- Astrositoma: Boleh berkisar dari tahap rendah (perlahan) hingga tinggi (agresif).
- Meningioma: Biasanya jinak dan tumbuh perlahan, berasal dari meninges (lapisan pelindung otak).
- Medulloblastoma: Tumor malignan yang biasa pada kanak-kanak, biasanya di cerebellum.
- Oligodendroglioma: Tumbuh perlahan dan berasal dari sel oligodendrosit.
- Limfoma Sistem Saraf Pusat: Tumor yang berasal dari sel limfa di otak, sering berlaku pada individu dengan sistem imun yang lemah.
Setiap jenis mempunyai ciri dan rawatan yang berbeza, menjadikan diagnosis yang tepat penting untuk pengurusan yang berkesan.
Rujukan
- Johns Hopkins Medicine. “Brain Tumor Types.” https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/brain-tumor/brain-tumor-types
- PubMed Central. “Brain Tumor Epidemiology: Consensus from the Brain Tumor Epidemiology Consortium.” https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2861559/
- Mayo Clinic. “Brain tumor – Symptoms and causes.” [https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/brain-tumor/symptoms-causes/syc-20350084]