Penyakit Bipolar: Punca, Simptom dan Rawatan

Apakah Bipolar?

Bipolar adalah sejenis gangguan mental yang menyebabkan perubahan mood yang ketara, termasuk episod mania (mood yang sangat tinggi) dan kemurungan (mood yang sangat rendah). Penghidap bipolar mungkin mengalami perubahan emosi yang ekstrem dan kesukaran mengawal perasaan mereka. Menurut kajian, gangguan ini menjejaskan sekitar 1% hingga 2% populasi dunia, tanpa mengira jantina atau latar belakang.

Bagaimana Ia Berlaku?

Bipolar berlaku apabila terdapat ketidakseimbangan bahan kimia di dalam otak, seperti serotonin, dopamine, dan norepinephrine, yang berfungsi mengawal mood. Bayangkan otak seperti suis lampu yang sentiasa bertukar antara terang (mania) dan gelap (kemurungan), tanpa kawalan. Faktor genetik dan persekitaran juga memainkan peranan dalam mengaktifkan gangguan ini.

Apakah Punca-punca Bipolar?

Terdapat beberapa punca kepada masalah ini iaitu:

1. Genetik: Individu yang mempunyai ahli keluarga terdekat dengan gangguan bipolar berisiko lebih tinggi untuk mengalaminya. Kajian menunjukkan bahawa jika ibu bapa atau adik-beradik menghidap bipolar, risiko untuk seseorang mengalaminya meningkat hingga 10 kali ganda.
2. Ketidakseimbangan Kimia Otak: Perubahan pada neurotransmitter di otak boleh mengganggu kestabilan emosi. Ketidakseimbangan ini mengakibatkan individu mudah terdedah kepada perubahan mood yang drastik.
3. Tekanan Hidup: Pengalaman traumatik atau tekanan berterusan seperti kehilangan orang tersayang, perceraian, atau masalah kewangan boleh mencetuskan episod bipolar. Tekanan ini memberi impak besar terhadap cara otak memproses emosi.
4. Penggunaan Dadah dan Alkohol: Penyalahgunaan bahan ini boleh memburukkan gejala dan mencetuskan episod. Dadah seperti kokain, amfetamin, dan alkohol boleh mengganggu keseimbangan kimia otak, mempercepatkan permulaan episod mania atau kemurungan.

Faktor Risiko

Walaupun sesiapa sahaja boleh menghidap bipolar, beberapa faktor boleh meningkatkan risikonya:

• Sejarah keluarga dengan gangguan bipolar atau gangguan mental lain.
• Pengalaman trauma atau tekanan hidup yang berpanjangan.
• Penyalahgunaan alkohol atau dadah.
• Masalah kesihatan mental lain, seperti gangguan kecemasan.

Simptom Bipolar

Gejala bipolar berbeza mengikut episod:

• Episod Mania: Perasaan terlalu gembira, bertenaga berlebihan, kurang tidur, bercakap laju, dan membuat keputusan berisiko. Individu mungkin juga mengalami peningkatan kreativiti dan produktiviti yang melampau tetapi disertai tingkah laku impulsif.
• Episod Kemurungan: Rasa sedih berpanjangan, hilang minat, keletihan, sukar tidur atau tidur berlebihan, dan pemikiran untuk mencederakan diri. Penghidap mungkin menarik diri daripada aktiviti sosial dan berasa tidak berharga.

Jika tidak dirawat, episod mania boleh menjadi psikotik, manakala kemurungan boleh menyebabkan risiko bunuh diri. Episod boleh berlangsung selama beberapa minggu atau bulan, bergantung kepada rawatan dan sokongan yang diterima.

Penyakit yang Mempunyai Simptom yang Sama

Beberapa gangguan lain yang mempunyai gejala serupa termasuk:

1. Gangguan Kemurungan Major (MDD): Ciri utama adalah kemurungan berpanjangan tanpa episod mania.
2. Gangguan Kecemasan: Gejala seperti keresahan dan ketegangan boleh menyerupai episod mania ringan.
3. Gangguan Skizoafektif: Gabungan simptom skizofrenia dan gangguan mood seperti mania atau kemurungan.
4. Gangguan Personaliti Borderline (BPD): Perubahan mood yang pantas dan tingkah laku impulsif boleh dikelirukan dengan bipolar.
5. Gangguan ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder): Tingkah laku hiperaktif dan impulsif dalam ADHD boleh menyerupai simptom mania dalam bipolar.

Ujian untuk Pengesahan Penyakit

Diagnosis bipolar dilakukan melalui penilaian psikiatri yang menyeluruh, termasuk:

• Temubual klinikal.
• Sejarah perubatan dan keluarga.
• Mood charting (memantau corak mood).
• Ujian makmal untuk menolak punca fizikal lain.

Rawatan untuk Bipolar

Rawatan bipolar melibatkan gabungan ubat-ubatan dan terapi psikologi:

1. Ubat-ubatan:
   • Penstabil mood (contoh: lithium)
   • Antipsikotik atipikal
   • Antidepresan (digunakan dengan berhati-hati)
2. Terapi Psikologi:
   • Terapi Kognitif Tingkah Laku (CBT)
   • Psikoedukasi untuk pesakit dan keluarga
   • Terapi irama sosial dan tidur (IPSRT)
3. Gaya Hidup Sihat:
   • Tidur yang mencukupi
   • Pengurusan tekanan
   • Rutin harian yang konsisten

Rujukan

1. “Bipolar Disorder: Overview and Treatment” – National Institute of Mental Health (NIMH), 2023.
2. “Understanding Bipolar Disorder” – Mayo Clinic, 2023.
3. “World Health Organization (WHO) Mental Health Report”, 2022.