Hidung berair, atau dalam istilah perubatannya rhinorrhea, adalah satu keadaan biasa yang sering kita alami – terutama ketika selsema atau terdedah kepada persekitaran yang sejuk. Walaupun ia kelihatan remeh, hidung berair boleh memberi ketidakselesaan yang mengganggu aktiviti harian. Jadi, apa sebenarnya yang menyebabkan hidung berair, dan adakah ia petanda kepada masalah kesihatan yang lebih serius?
Apakah Hidung Berair?
Secara ringkasnya, hidung berair berlaku apabila lendir (mukus) yang dihasilkan oleh lapisan dalam hidung keluar secara berlebihan. Ini boleh berlaku dari satu atau kedua-dua lubang hidung. Lendir ini boleh cair seperti air atau pekat dan likat – bergantung kepada puncanya.
Keadaan ini sangat lazim dan boleh berlaku kepada sesiapa sahaja – kanak-kanak mahupun orang dewasa. Ia boleh bersifat sementara (akut) atau berpanjangan (kronik), bergantung kepada punca yang mendasari.
Bagaimana Ia Berlaku?
Untuk memahami kenapa hidung berair berlaku, bayangkan hidung kita seperti penapis udara semula jadi. Setiap kali kita menyedut udara, hidung akan melembapkan, memanaskan, dan menapis partikel-partikel asing seperti debu, bakteria atau virus.
Apabila tubuh mengesan sesuatu yang ‘tidak kena’ – contohnya jangkitan virus atau alahan – sistem imun akan bertindak balas. Ia akan meningkatkan pengeluaran mukus untuk:
- Membilas partikel atau organisma asing keluar
- Menangkap kuman dan menghalangnya daripada masuk ke paru-paru
- Melembapkan saluran hidung
Dalam erti kata lain, mukus itu seperti ‘askar pertahanan’ yang bekerja keras melindungi kita.
Apakah Punca-Punca Hidung Berair?
Hidung berair boleh berlaku kerana pelbagai sebab. Berikut adalah antara punca utama:
- Jangkitan Virus (Selsema atau Flu) – 40% kes
- Virus seperti rhinovirus menyebabkan mukosa hidung meradang dan menghasilkan lebih banyak mukus.
- Alahan (Rinitis Alergi) – 20-30% kes
- Alahan terhadap debunga, habuk rumah, bulu haiwan atau kulat menyebabkan tindak balas imun dan pelepasan histamin yang merangsang mukus.
- Perubahan Cuaca atau Udara Sejuk
- Udara sejuk menyebabkan saluran darah dalam hidung mengecut dan mukus bertambah.
- Iritasi (asap rokok, bahan kimia, minyak wangi)
- Bahan ini boleh merangsang penghasilan mukus berlebihan.
- Sinusitis (Radang Sinus)
- Mukus terperangkap dalam rongga sinus lalu menyebabkan hidung berair bersama tekanan pada wajah.
- Penggunaan ubat semburan hidung secara berlebihan
- Ini menyebabkan kesan rebound, di mana hidung menjadi lebih tersumbat dan berair bila kesan ubat hilang.
Faktor Risiko
Siapa yang lebih cenderung untuk mengalami hidung berair?
- Kanak-kanak – terdedah kepada jangkitan di taska atau sekolah.
- Penghidap alahan – seperti resdung atau asma.
- Perokok aktif atau pasif – lebih mudah mengalami iritasi hidung.
- Pekerja industri kimia atau pembinaan – pendedahan kepada bahan merengsa.
Mereka yang tinggal di kawasan berhabuk atau lembap juga mempunyai risiko lebih tinggi.
Simptom Lain Yang Sering Mengiringi
Hidung berair jarang datang bersendirian. Simptom lain yang sering menyertainya termasuk:
- Bersin-bersin
- Hidung tersumbat
- Sakit tekak
- Batuk
- Mata berair atau gatal
Dalam kes sinusitis atau jangkitan bakteria, mungkin disertai:
- Sakit muka (tekanan pada sinus)
- Mukus berwarna kuning atau hijau pekat
- Demam ringan
Jika lendir keluar hanya dari sebelah hidung dan berbau busuk, ini mungkin petanda ada objek asing (sering berlaku pada kanak-kanak).
Ujian Untuk Mencari Punca
Biasanya, doktor boleh membuat diagnosis berdasarkan sejarah dan pemeriksaan fizikal. Namun, dalam kes yang berpanjangan atau tidak jelas, ujian berikut mungkin diperlukan:
- Ujian alahan: untuk kes rinitis alergi
- X-ray atau imbasan CT sinus: bagi mengesan sinusitis kronik
- Sampel mukus: bagi mengesan jangkitan bakteria atau kulat
Rawatan untuk Hidung Berair
Rawatan bergantung kepada punca sebenar. Untuk jangkitan ringan, selalunya ia akan pulih sendiri dalam beberapa hari. Namun jika simptom mengganggu atau berpanjangan, berikut adalah pilihan rawatan:
Rawatan Biasa
- Ubat dekongestan (semburan atau oral): Mengurangkan bengkak pada salur hidung.
- Antihistamin: Sesuai untuk alahan, contohnya loratadine atau cetirizine.
- Cuci hidung dengan air garam (saline nasal irrigation): Membersih dan melembapkan saluran hidung.
Rawatan Jika Tidak Berkesan:
- Steroid hidung (contoh: fluticasone): Untuk rinitis alergi kronik.
- Antibiotik: Jika disahkan ada jangkitan bakteria.
- Pembedahan sinus: Dalam kes sinusitis kronik atau polip hidung yang tidak sembuh dengan ubat.
Selain ubat, pengawalan persekitaran sangat penting – elakkan pencetus seperti debunga, habuk, dan asap rokok.
Bila Perlu Berjumpa Doktor?
Jangan ambil ringan jika hidung berair anda disertai dengan:
- Demam tinggi
- Sakit kepala atau sakit muka yang teruk
- Mukus berdarah atau bernanah
- Simptom lebih 10 hari tanpa perubahan
Keadaan ini mungkin memerlukan rawatan lanjut atau antibiotik.
Penutup
Hidung berair mungkin kelihatan seperti masalah kecil, tetapi ia boleh menjadi petunjuk kepada jangkitan, alahan, atau keradangan yang lebih serius. Fahami puncanya dan rawat dengan sewajarnya.
Dan ingat, tiada salahnya berjumpa doktor jika keadaan tidak pulih atau semakin teruk – kerana kadang-kadang, ‘air hidung’ yang kita anggap biasa, mungkin menyembunyikan masalah yang lebih besar.
Rujukan
- Mayo Clinic. (2023). Runny Nose (Rhinorrhea). https://www.mayoclinic.org/symptoms/runny-nose/basics/definition/sym-20050631
- WebMD. (2023). What Causes a Runny Nose? https://www.webmd.com/allergies/ss/slideshow-runny-nose-causes
- NHS UK. (2022). Blocked or Runny Nose. https://www.nhs.uk/conditions/blocked-or-runny-nose/