Cara Tanam Halia yang Betul dan Mudah

Pengenalan

Halia (Zingiber officinale) ialah sejenis tanaman ubatan yang banyak digunakan dalam masakan dan perubatan tradisional. Tanaman ini berbentuk rumpun semu dan berasal dari kawasan Asia Pasifik. Ia tersebar ke India dan China yang merupakan antara negara pertama menggunakan halia dalam pelbagai kegunaan harian seperti minuman, rempah, dan rawatan herba. Halia tergolong dalam famili Zingiberaceae yang sama dengan temu lawak, kunyit, kencur dan lengkuas.

Terdapat tiga jenis utama halia dengan kegunaan yang berbeza:

• Halia putih besar
• Halia putih kecil
• Halia merah

Halia juga memiliki pelbagai manfaat farmakologi seperti anti-muntah, anti-radang, anti-bakteria, anti-parasit, dan membantu melancarkan pencernaan serta melegakan kekejangan.

Iklim dan Keperluan Kawasan

Tanaman halia memerlukan curah hujan yang tinggi antara 2,500 hingga 4,000 mm setahun dan memerlukan cahaya matahari secara langsung terutama apabila sudah berumur lebih dua bulan. Suhu optimum bagi pertumbuhan halia ialah antara 20°C hingga 35°C. Oleh itu, penanaman halia sebaiknya dilakukan di kawasan terbuka yang menerima cahaya matahari sepenuhnya.

Penyediaan Benih

Benih halia diambil daripada rizom halia matang berumur 9 hingga 10 bulan. Rizom mestilah sihat, bebas penyakit, dan diambil dari kebun (bukan dari pasar). Proses penyediaan benih adalah seperti berikut:

1. Rizom dikeringkan seketika di bawah cahaya matahari.
2. Disimpan selama sebulan.
3. Rizom dipotong menjadi beberapa bahagian dengan 3-5 tunas setiap satu.
4. Potongan dikeringkan selama setengah hari.
5. Direndam dalam larutan racun kulat selama 1 minit.
6. Keringkan semula dan tanam ke dalam tanah campuran.
7. Tambah abu atau sekam padi di sekeliling tanaman.

Rizom yang telah bertunas boleh dipindahkan ke kawasan penanaman kekal selepas itu.

Penyediaan Tanah

Pastikan pH tanah lebih daripada 6. Jika kurang, tambahkan kapur. Bajak tanah sedalam 30 cm bagi melonggarkan struktur tanah dan membuang rumpai. Biarkan tanah terdedah selama seminggu bagi membunuh penyakit dan perosak secara semulajadi. Selepas seminggu, campurkan dengan kompos yang mencukupi untuk meningkatkan kesuburan.

Penanaman

Penanaman halia paling sesuai dilakukan pada awal musim hujan, sekitar bulan September dan Oktober. Ini bagi memastikan tanaman muda mendapat air yang cukup untuk pertumbuhan awal. Tanam rizom sedalam 5-10 cm dengan tunas menghala ke atas.

Penjagaan dan Penyelenggaraan

1. Kawalan Rumpai dan Penimbunan

• Merumput dilakukan setiap 3 minggu.
• Apabila tanaman berumur 6-7 bulan, rumpai kurang menjadi masalah kerana rizom sudah membesar.
• Penimbunan tanah penting untuk menutup rizom yang muncul di permukaan.
• Penimbunan dilakukan dua kali: selepas 2 bulan dan 4 bulan penanaman.

2. Pembajaan Organik

• Baja kompos digunakan semasa penanaman (1 kg per pokok).
• Pembajaan ulangan dilakukan pada umur 3, 6, dan 10 bulan dengan dos 2 kg per pokok.
• Pembajaan dilakukan selepas merumput dan ketika penimbunan.

3. Penyiraman

• Halia tidak memerlukan air berlebihan.
• Siraman lebih diperlukan di peringkat awal penanaman.
• Penanaman pada awal musim hujan membantu mengurangkan keperluan siraman manual.

Perosak dan Penyakit

Perosak utama:

• Ladybugs: Menyerang daun.
• Ulat pengorek akar: Merosakkan akar dan boleh menyebabkan pokok mati.
• Kumbang: Menyerang batang dan daun.

Pengawalan boleh dilakukan dengan kaedah manual atau menggunakan semburan racun serangga secara berkala.

Penyakit utama:

• Layu dan reput rizom.
• Elakkan air bertakung.
• Gunakan benih sihat dan musnahkan pokok dijangkiti.

Penuaian

Tempoh penuaian bergantung pada tujuan:

• Untuk kegunaan dapur: Tuai selepas 4 bulan, patahkan sebahagian rizom sahaja.
• Untuk pasaran: Tuai selepas 10-12 bulan apabila daun mula menguning dan batang kering.

Kaedah penuaian:

• Gali perlahan menggunakan cangkul atau garpu supaya rizom tidak cedera.
• Bersihkan rizom daripada tanah dan keringkan selama seminggu di tempat teduh beralaskan papan atau daun pisang.
• Elakkan penuaian semasa musim hujan untuk mengurangkan kerosakan dan kehilangan bahan aktif.

Penutup

Menanam halia merupakan satu aktiviti pertanian yang mudah dan memberi pulangan lumayan jika dilakukan secara sistematik. Ia sesuai dijalankan di kawasan rumah mahupun secara komersial kerana permintaan terhadap halia kekal tinggi sepanjang tahun.

Rujukan

1. Prihatman, K. (2000). Sistim Informasi Manajemen Pembangunan di Perdesaan, BAPPENAS, Jakarta.