Penyakit Anjing Gila (Rabies): Punca, Simptom dan Rawatan

Apakah Penyakit Anjing Gila?

Penyakit anjing gila atau rabies ialah penyakit berjangkit yang disebabkan oleh virus rabies. Ia menjejaskan sistem saraf pusat manusia dan haiwan berdarah panas.

Virus ini sangat berbahaya kerana ia hampir selalu membawa maut selepas simptom muncul. Rabies tersebar melalui gigitan atau cakaran haiwan yang dijangkiti, terutamanya anjing.

Menurut Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO), lebih 59,000 kematian akibat rabies dilaporkan setiap tahun, kebanyakannya di Asia dan Afrika.

Sejarah Anjing Gila di Malaysia

Di Malaysia, rabies pertama kali dilaporkan pada awal abad ke-20. Kawasan yang paling terjejas ketika itu ialah di negeri Sarawak dan Sabah disebabkan oleh populasi anjing liar yang tinggi.

Pada tahun 2015, wabak rabies besar telah berlaku di Sarawak yang mengakibatkan beberapa kematian. Sejak itu, pihak berkuasa kesihatan mengambil langkah drastik seperti program vaksinasi anjing secara besar-besaran dan kempen kesedaran awam untuk mengawal penularan penyakit ini.

Malaysia juga pernah diisytiharkan sebagai negara bebas rabies di Semenanjung Malaysia tetapi terus berwaspada di kawasan Borneo.

Bagaimana Ia Berlaku?

Virus rabies memasuki tubuh melalui air liur haiwan yang dijangkiti, biasanya melalui gigitan atau cakaran. Setelah masuk, virus ini bergerak perlahan-lahan melalui saraf ke otak.

Proses ini boleh mengambil masa berminggu-minggu atau berbulan-bulan bergantung pada lokasi gigitan. Bayangkan virus ini seperti seorang penyeludup yang menyelinap melalui lorong rahsia (saraf) untuk menyerang pusat kawalan utama (otak).

Sebaik sahaja virus mencapai otak, ia menyebabkan keradangan yang serius dan mula menunjukkan simptom yang teruk.

Apakah Punca-Punca Penyakit Ini?

Beberapa punca kepada penyakit ini adalah:

• Gigitan Haiwan Berjangkit: Punca utama rabies ialah gigitan daripada haiwan yang dijangkiti seperti anjing, kucing, kelawar, rakun, dan musang. Virus berada dalam air liur haiwan tersebut dan masuk ke tubuh manusia melalui luka.
• Cakaran atau Luka Terbuka: Virus rabies juga boleh tersebar melalui cakaran haiwan atau apabila air liur haiwan berjangkit terkena luka terbuka di kulit manusia.
• Pendedahan pada Organ Tertentu: Walaupun jarang berlaku, rabies boleh tersebar melalui pemindahan organ atau tisu daripada penderma yang dijangkiti.

Faktor Risiko

Individu yang tinggal di kawasan di mana rabies masih endemik berisiko lebih tinggi. Antara faktor risiko utama termasuk:

• Pekerja Haiwan: Doktor haiwan, penjaga zoo, dan pekerja penyelidikan haiwan.
• Pengembara: Mereka yang melancong ke kawasan berisiko tanpa mendapatkan vaksin rabies.
• Pemilik Haiwan Peliharaan: Tidak memvaksinkan haiwan peliharaan meningkatkan risiko jangkitan.
• Kanak-kanak: Lebih cenderung untuk bermain dengan haiwan dan mungkin tidak melaporkan gigitan.

Simptom Penyakit Anjing Gila

Rabies mempunyai dua fasa simptom utama:

• Fasa Awal (Prodromal): Demam, sakit kepala, kebas di tempat gigitan, keletihan, dan kegelisahan.
• Fasa Akut: Gejala serius seperti kekejangan otot, halusinasi, hidrofobia (takut air), aerofobia (takut angin), dan lumpuh.

Apabila penyakit menjadi teruk, pesakit boleh mengalami sawan, koma, dan akhirnya kematian.

Penyakit yang Mempunyai Simptom yang Sama

Beberapa penyakit lain mungkin menunjukkan simptom serupa dengan rabies, antaranya:

• Tetanus: Menyebabkan kekejangan otot dan kesukaran menelan.
• Meningitis: Radang selaput otak dengan simptom demam dan kekeliruan.
• Ensefalitis: Radang otak yang boleh menyebabkan sawan dan keliru.
• Sindrom Guillain-Barré: Menyebabkan kelemahan otot dan lumpuh.

Ujian untuk Pengesahan Penyakit

Ujian yang tepat untuk mengesahkan rabies ialah:

• Ujian Fluorescent Antibody (dFA): Menggunakan sampel air liur atau tisu otak untuk mengesan virus rabies.
• PCR (Polymerase Chain Reaction): Mengesan DNA virus rabies dalam cecair serebrospinal atau air liur.
• Biopsi Kulit: Mengambil sampel kulit berhampiran folikel rambut untuk mengesan antigen rabies.

Rawatan untuk Penyakit Anjing Gila

Tiada rawatan yang berkesan selepas simptom muncul, namun pencegahan melalui vaksin sangat berkesan. Rawatan utama melibatkan:

• Profilaksis Selepas Pendedahan (PEP):
  • Pembersihan Luka: Basuh segera dengan air sabun selama 15 minit.
  • Vaksin Rabies: Diberikan dalam beberapa dos selepas terdedah.
  • Imunoglobulin Rabies (RIG): Disuntik di sekitar luka untuk memberi perlindungan segera.
• Rawatan Alternatif: Jika PEP tidak diberikan segera, prognosis pesakit sangat buruk dan biasanya membawa maut.

Rujukan

1. World Health Organization. (2023). Rabies. Diakses daripada: https://www.who.int
2. Centers for Disease Control and Prevention. (2023). Rabies. Diakses daripada: https://www.cdc.gov
3. Kementerian Kesihatan Malaysia. (2023). Garis Panduan Pengurusan Rabies di Malaysia.