Apakah itu hidung bengkak?
Hidung bengkak berlaku apabila tisu di dalam atau sekitar hidung menjadi radang, menyebabkan ia kelihatan besar, kemerahan dan terasa sakit bila disentuh. Kadang-kadang bengkak hanya di satu bahagian, contohnya hujung hidung atau sekitar lubang hidung. Ada juga kes di mana keseluruhan batang hidung menjadi bengkak dan mengganggu fungsi pernafasan.
Keadaan ini boleh berlaku secara tiba-tiba atau perlahan-lahan, bergantung kepada puncanya. Hidung bengkak bukanlah penyakit, tetapi lebih kepada tanda atau gejala yang berpunca daripada pelbagai keadaan — dari jangkitan biasa hingga kecederaan yang lebih serius.
Bagaimana ia berlaku?
Secara asasnya, bengkak berlaku apabila salur darah di kawasan hidung melebar dan mengakibatkan cecair terkumpul dalam tisu. Ia seperti span yang menyerap air — apabila terlalu banyak, ia mula membesar. Inilah yang menyebabkan rasa bengkak, sakit dan kadang-kadang panas.
Contohnya, jika anda mengalami jangkitan sinus, sistem imun tubuh akan menghantar sel darah putih ke kawasan hidung untuk melawan kuman. Ini mencetuskan keradangan, lalu menyebabkan pembengkakan. Dalam kes kecederaan pula, salur darah yang pecah atau tisu yang rosak boleh mencetuskan reaksi serupa.
Apakah punca-punca hidung bengkak?
Masalah hidung bengkak boleh berpunca daripada pelbagai faktor. Ada yang ringan dan mudah dirawat, dan ada juga yang perlukan rawatan perubatan segera.
Antara punca utama ialah:
- Jangkitan sinus (sinusitis) – Penyebab paling biasa. Lebih 70% kes bengkak hidung berkaitan dengan sinus tersumbat atau dijangkiti bakteria.
- Bisul atau jerawat dalam hidung – Nampak kecil, tapi boleh menyebabkan kesakitan yang teruk dan pembengkakan jika bernanah.
- Kecederaan fizikal – Terhantuk, terjatuh atau tertumbuk boleh menyebabkan salur darah pecah dan tisu membengkak.
- Alergi – Reaksi terhadap habuk, debunga atau haiwan peliharaan juga boleh sebabkan hidung membengkak, terutama di dalam rongga.
- Jangkitan bakteria seperti selulitis – Merupakan jangkitan serius pada kulit yang memerlukan rawatan segera.
- Tumbesaran abnormal seperti polip hidung atau ketumbuhan – Walaupun jarang, ia boleh menyebabkan bengkak yang berpanjangan dan berulang.
Faktor Risiko
Hidung bengkak boleh terjadi kepada sesiapa sahaja, namun ada beberapa kumpulan yang lebih berisiko:
- Pesakit sinusitis kronik – Serangan berulang boleh menyebabkan bengkak berpanjangan.
- Penghidap alahan – Alergi tidak terkawal menjadikan tisu hidung lebih mudah meradang.
- Mereka yang sering korek hidung – Luka kecil boleh menjadi punca jangkitan.
- Individu dengan sistem imun lemah – Contohnya pesakit diabetes atau yang sedang menjalani rawatan kemoterapi.
Faktor paling utama ialah jangkitan kuman — sama ada bakteria, virus atau kulat. Jika tidak dirawat, ia boleh merebak dan menyebabkan komplikasi serius seperti jangkitan otak (meningitis).
Simptom-simptom yang berkaitan
Selain pembengkakan, pesakit juga mungkin mengalami:
- Sakit di sekitar hidung, pipi atau dahi
- Kemerahan atau kehangatan pada kulit sekitar hidung
- Hidung tersumbat atau berair
- Nanah atau lelehan kuning/hijau dari hidung
- Demam (jika berkaitan jangkitan)
Dalam kes yang lebih serius, bengkak boleh merebak ke sekitar mata, menyebabkan mata sembab atau kabur penglihatan — satu tanda amaran bahawa jangkitan mungkin telah merebak dan perlu rawatan segera.
Ujian untuk mengenal pasti punca
Jika bengkak tidak reda selepas beberapa hari, doktor akan menjalankan pemeriksaan lebih lanjut.
Ujian yang biasa dijalankan termasuk:
- Pemeriksaan fizikal – Doktor akan periksa keadaan hidung dari luar dan dalam menggunakan alat yang dipanggil otoskop.
- Imbasan CT atau X-ray sinus – Untuk melihat jika ada pengumpulan nanah, polip atau ketumbuhan yang tersembunyi.
- Ujian darah – Untuk mengenalpasti tanda jangkitan atau alergi.
- Sampel lelehan hidung – Jika perlu, untuk mengenal pasti jenis kuman atau bakteria yang terlibat.
CT sinus biasanya dianggap sebagai gold standard jika jangkitan sinus atau ketumbuhan disyaki.
Rawatan untuk masalah hidung bengkak
Rawatan bergantung kepada punca.
1. Jangkitan biasa (seperti sinusitis bakteria):
- Antibiotik – Biasanya diberi selama 5–10 hari.
- Semburan hidung (nasal spray) – Untuk mengurangkan keradangan dan membuka saluran sinus.
- Dekongestan oral atau topikal – Untuk kurangkan bengkak dan kesesakan.
- Air garam (saline rinse) – Untuk mencuci rongga hidung.
2. Alergi:
- Antihistamin – Untuk mengawal tindak balas alergi.
- Semburan steroid hidung – Digunakan harian untuk mengurangkan keradangan jangka panjang.
3. Kecederaan atau trauma:
- Pek ais – Diletakkan pada kawasan bengkak selama 10–15 minit beberapa kali sehari.
- Ubat tahan sakit – Seperti paracetamol atau ibuprofen.
- Jika hidung patah, rawatan susulan oleh pakar ENT mungkin diperlukan.
4. Keadaan serius seperti selulitis atau abses:
- Rawatan antibiotik intravena di hospital.
- Dalam sesetengah kes, pembedahan kecil mungkin perlu untuk mengeluarkan nanah.
Penting untuk tidak memicit, menekan atau cuba “pecahkan” bengkak pada hidung kerana ini boleh menyebabkan jangkitan bertambah buruk.
Rujukan:
- Healthline. “Why Is My Nose Swollen?”. https://www.healthline.com/health/swollen-nose
- Mayo Clinic. “Sinusitis – Symptoms and Causes”. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/sinusitis/symptoms-causes/syc-20377431
- Cleveland Clinic. “Nasal and Sinus Problems”. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/17837-sinusitis