Kacang tanah ialah tanaman dalam bentuk semak yang berasal dari Amerika Selatan, tepatnya Brazil. Ia merupakan salah satu sumber makanan utama di dunia dan jenis kekacang yang paling banyak ditanam.
Kacang tanah (Arachis hypogaea (L.) Merr.) ditanam di tanah kering, tetapi kini penanaman juga meluas ke kawasan sawah apabila sawah berada dalam keadaan kering selepas padi dituai (Rahmianna et al., 2013).
Syarat Pertumbuhan
- Jenis Tanah:
Tanah yang paling sesuai ialah tanah loam berpasir yang longgar dan subur. Tanah liat tidak disyorkan kerana ia menyukarkan pembentukan polong selepas berbunga. Keasidan (pH) tanah yang sesuai ialah antara 6.5−7.0.- Pengapuran: Dilakukan pada kadar 2 tan/hektar sekurang-kurangnya sebulan sebelum penanaman untuk meningkatkan pH tanah yang terlalu berasid.
- Air:
Ketersediaan air yang mencukupi sangat penting. Kekurangan air boleh menyebabkan tanaman layu dan mati, sementara tanah yang terlalu lembap atau lumpur boleh menjejaskan pengisian polong sebelum penuaian.
Iklim
- Ketinggian Tanah:
Kacang tanah tumbuh optimum pada ketinggian 50–500 meter dari paras laut, tetapi boleh juga tumbuh hingga 1,500 meter. - Hujan:
Curahan hujan yang sesuai ialah antara 800–1,300 mm/tahun. Hujan yang terlalu lebat boleh menyukarkan pendebungaan bunga dan meningkatkan kelembapan, yang mendorong penyakit. - Suhu dan Kelembapan:
Suhu ideal ialah 28–32°C. Jika suhu turun di bawah 10°C, pertumbuhan tanaman akan terhenti. Kelembapan udara yang optimum ialah antara 65–75%. - Pencahayaan:
Kacang tanah memerlukan sinar matahari sepenuhnya untuk memastikan kesuburan daun dan pengisian polong. Tanaman ini tidak sesuai di kawasan yang banyak naungan.
Benih yang Berkualiti
Ciri-ciri benih kacang tanah yang baik:
a. Berasal dari tanaman baru dengan varieti unggul.
b. Berdaya maju lebih daripada 90% dan sihat.
c. Kulit biji berkilat, tanpa kedutan atau kecacatan.
d. Kandungan kelembapan benih antara 9–12%.
Pemprosesan Lahan
- Membajak dan menggali tanah untuk membersihkan rumpai dan sisa akar tanaman sebelumnya.
- Memastikan tanah longgar untuk memudahkan pengembangan akar tanaman.
- Mengelakkan tanah menjadi tempat perosak dan penyakit.
Penanaman
- Penyediaan Gundukan:
- Lebar: 80 cm
- Ketebalan: 20–30 cm
- Panjang: Mengikut keperluan
Parit kecil disediakan di antara gundukan.
- Jarak Penanaman:
- 20 x 20 cm.
- Jika benih berkualiti tinggi, tanam satu biji setiap lubang. Jika tidak, tanam dua biji dan pilih yang lebih kuat jika kedua-duanya tumbuh.
Penyelenggaraan
- Pembersihan Rumpai:
- Dilakukan dua kali, iaitu pada minggu pertama dan minggu keenam selepas tanam.
- Pengairan:
- Kekalkan kelembapan tanah, tetapi hentikan penyiraman semasa berbunga untuk mengelakkan gangguan pendebungaan.
- Pembajaan:
- Berikan kompos seminggu sebelum penanaman.
- Pembajaan tambahan sebanyak 10 gram/pokok dilakukan semasa pembungaan.
- Mulsa:
- Gunakan jerami atau bahan lain untuk mengekalkan kelembapan semasa musim kemarau.
Perosak dan Penyakit
- Perosak Utama:
- Uret, cacing tentera, dan kumbang daun.
- Kawalan: Tanah diolah dengan baik, rumpai dibersihkan, tanaman mati dibuang segera, dan perosak dimusnahkan.
- Penyakit:
- Penyakit Layu: Disebabkan oleh bakteria Xanthomonas solanacearum.
- Penyakit Titik Daun: Disebabkan oleh kulat Cercospora personata dan Cercospora arachidicola.
- Kawalan: Rotasi tanaman, varieti tahan penyakit, dan penggunaan racun kulat secara terkawal.
Penuaian
- Umur Tanaman:
- Varieti umur pendek: 3–4 bulan.
- Varieti umur panjang: 5–6 bulan.
- Ciri Kacang Matang:
- Batang mulai mengeras.
- Daun menguning dan gugur.
- Polong penuh, keras, dan berwarna coklat gelap.
Kesimpulan
Penanaman kacang tanah memerlukan pemahaman mendalam mengenai syarat tanah, iklim, dan penyelenggaraan yang baik.
Dengan mematuhi panduan ini, hasil tanaman boleh dimaksimumkan, sekaligus menjadikan tanaman kacang tanah lebih produktif dan berkualiti tinggi.
Rujukan:
Rahmianna, A. A., Pratiwi, H., Harnowo, D. 2013. Budidaya Kacang Tanah. Monograf Balitkabi No. 13. Malang.