Darah Pekat: Punca, Simptom dan Rawatan

Apakah Darah Pekat?

Darah pekat atau dalam istilah perubatan dikenali sebagai polycythemia adalah keadaan di mana darah menjadi lebih likat atau tebal daripada biasa.

Ini berlaku apabila terdapat peningkatan jumlah sel darah merah yang berlebihan dalam peredaran darah. Keadaan ini boleh menyebabkan aliran darah menjadi perlahan, meningkatkan risiko pembekuan darah, strok, atau serangan jantung.

Di Malaysia, masalah ini semakin mendapat perhatian kerana gaya hidup dan diet yang kurang sihat turut menyumbang kepada keadaan ini.

Bagaimana Ia Berlaku?

Secara fisiologi, darah terdiri daripada plasma (cecair) dan sel darah seperti sel darah merah, sel darah putih, dan platelet.

Dalam keadaan darah pekat, bilangan sel darah merah meningkat secara tidak normal, menyebabkan darah menjadi lebih likat. Bayangkan aliran air dalam paip yang lancar, tetapi apabila dicampur dengan lumpur, alirannya menjadi perlahan dan tersumbat.

Begitulah darah pekat yang menyukarkan jantung untuk mengepam darah ke seluruh badan, meningkatkan risiko pembekuan darah dan komplikasi lain.

Apakah Punca-Punca Darah Pekat?

1. Polycythemia Vera (PV)
   Ini adalah gangguan sumsum tulang yang menyebabkan penghasilan sel darah merah berlebihan. Ia merupakan keadaan kronik yang jarang berlaku tetapi serius.
2. Kekurangan Oksigen Kronik
   Keadaan seperti penyakit paru-paru obstruktif kronik (COPD), apnea tidur, dan tinggal di kawasan tinggi boleh menyebabkan badan menghasilkan lebih banyak sel darah merah untuk mengimbangi kekurangan oksigen.
3. Dehidrasi
   Kekurangan air dalam badan boleh menyebabkan plasma darah berkurangan, menjadikan darah lebih pekat. Ini sering berlaku dalam cuaca panas atau selepas aktiviti fizikal yang berlebihan.
4. Penggunaan Rokok
   Merokok boleh merosakkan paru-paru dan mengurangkan keupayaan badan menyerap oksigen, memaksa badan menghasilkan lebih banyak sel darah merah.
5. Penggunaan Erythropoietin (EPO) Berlebihan
   Penggunaan hormon EPO secara tidak terkawal, terutamanya oleh atlet, boleh merangsang penghasilan sel darah merah secara berlebihan.

Faktor Risiko

Beberapa faktor boleh meningkatkan risiko seseorang mengalami darah pekat, antaranya:

• Merokok: Bahan kimia dalam rokok merosakkan paru-paru dan mengurangkan oksigen dalam darah.
• Obesiti: Berat badan berlebihan meningkatkan tekanan ke atas sistem peredaran darah.
• Kurang bersenam: Gaya hidup sedentari boleh memperlahankan aliran darah dan meningkatkan risiko pembekuan darah.
• Faktor keturunan: Sejarah keluarga dengan polycythemia vera atau masalah darah pekat meningkatkan risiko.

Simptom Darah Pekat

Gejala darah pekat mungkin berbeza antara individu, tetapi simptom yang biasa termasuk:

• Sakit kepala berpanjangan akibat aliran darah yang perlahan.
• Pening dan keletihan kerana bekalan oksigen yang tidak mencukupi ke otak.
• Penglihatan kabur disebabkan oleh aliran darah yang tidak lancar ke mata.
• Kulit kemerahan, terutamanya di wajah, tangan, dan kaki.
• Gatal-gatal selepas mandi air panas disebabkan oleh pelebaran salur darah.

Jika keadaan menjadi lebih serius, ia boleh menyebabkan pembekuan darah, strok, atau serangan jantung.

Penyakit yang Mempunyai Simptom yang Sama

Beberapa penyakit lain yang mempunyai simptom hampir serupa dengan darah pekat termasuk:

1. Thrombocytosis: Peningkatan platelet dalam darah yang boleh menyebabkan pembekuan darah.
2. Hemochromatosis: Keadaan di mana badan menyimpan terlalu banyak zat besi, menyebabkan darah menjadi lebih likat.
3. Anemia Polycythemia: Keadaan di mana badan menghasilkan lebih banyak sel darah merah sebagai tindak balas kepada kekurangan oksigen.
4. Penyakit Jantung Koronari: Boleh menyebabkan simptom seperti pening dan keletihan akibat aliran darah yang tidak lancar.

Ujian untuk Pengesahan Penyakit

Untuk mengesahkan diagnosis darah pekat, doktor akan melakukan beberapa ujian seperti:

• Ujian Kiraan Darah Lengkap (Full Blood Count, FBC): Untuk mengukur jumlah sel darah merah.
• Ujian Erythropoietin (EPO): Bagi mengenal pasti tahap hormon yang merangsang penghasilan sel darah merah.
• Ujian Gas Darah Arteri: Mengukur tahap oksigen dalam darah.
• Bone Marrow Biopsy: Jika disyaki polycythemia vera, doktor mungkin mencadangkan biopsi sumsum tulang.

Rawatan untuk Darah Pekat

Rawatan darah pekat bergantung kepada puncanya. Antara rawatan utama termasuk:

1. Phlebotomy (Terapi Derma Darah):
   Prosedur ini melibatkan pengeluaran sejumlah darah secara berkala untuk mengurangkan jumlah sel darah merah.
2. Penggunaan Ubat-ubatan:
   • Hydroxyurea: Digunakan untuk mengurangkan penghasilan sel darah merah.
   • Aspirin Dos Rendah: Mengurangkan risiko pembekuan darah.
3. Pengurusan Gaya Hidup:
   • Berhenti merokok.
   • Kekal hidrasi.
   • Mengamalkan senaman berkala.

Jika rawatan standard tidak berkesan, doktor mungkin mencadangkan rawatan lanjutan seperti terapi interferon atau transplantasi sumsum tulang.

Rujukan

1. “Polycythemia Vera – Mayo Clinic”, Mayo Clinic, 2023.
2. “Dehydration and Blood Viscosity”, Healthline, 2022.
3. “Smoking and Blood Health”, American Heart Association, 2023.